Jij vervult als huisarts een belangrijke rol binnen totale de gezondheidszorg. Als jij een klacht goed diagnosticeert en/of behandelt, dan hoeft deze mogelijk niet te worden doorverwezen naar de tweede lijn. Op die manier verlaagt de druk op het ziekenhuis, én de maatschappij. Het scheelt namelijk lange wachttijden, onzekerheid bij de patiënt, dure onderzoeken en onnodig ziekteverzuim.
Naar schatting werkt momenteel 5% van het totaal aantal huisartsen in Nederland al met echografie. Dit aantal is groeiende, maar hier liggen zeker nog kansen!
Uit de praktijk gegrepen
Laten we starten met een casus uit de praktijk om het nut van echografie in de huisartsenpraktijk te illustreren.
Er komt een 60-jarige man bij je op het spreekuur. Hij maakt zich zorgen, omdat zijn vader is overleden aan een Aneurysma Aortae Abdominalis (AAA). Daarnaast klaagt hij over vage buikklachten.
Je pakt de echo erbij en ziet dat de aorta gelukkig geen bijzonderheden vertoont. De diameter van de aorta is nergens groter dan 3 cm. Toch zitten de vage buikklachten je niet helemaal lekker. Je besluit al screenend de gehele buik te bekijken. Je stuit op een focale hyporeflectieve uitstulping van de rechter nier met hypovasculariteit. Daarnaast lijkt de lever wat vervet. Dat had je niet verwacht, maar dit is wel zeer relevante bijvangst.
Afbeelding 1. Echografie van de rechter nier met niercelcarcinoom.
Omdat dit kenmerken zijn die passen bij een maligniteit besluit je hem direct door te sturen voor verder onderzoek. Daar maken ze nog een CT-scan waarna hij binnen 2 weken behandeld wordt aan een niercelcarcinoom. De man is je zeer dankbaar voor je adequate optreden.
Met echografie zie je dingen die je met de anamnese of het lichamelijk onderzoek niet ontdekt. De uitspraak luidt niet voor niets; “de manier van onderzoeken bepaalt in grote mate wat er gevonden wordt”. Bovendien is het een non-invasief onderzoek en daarmee niet belastend voor de patiënt.
Is echografie moeilijk?
De toegevoegde waarde van echografie wordt met bovenstaande casus direct duidelijk. Nu horen we je denken; is het niet erg lastig om om echografie in de vingers te krijgen? Echografie is zeker niet gemakkelijk. Maar laat jij je daar door tegenhouden?
Voor iemand die nog geen of weinig ervaring met echografie heeft is het uitvoeren van een gedegen echografisch onderzoek een uitdaging. Het is ook niet iets wat je in een dag leert. Maar het is een hele leuke uitdaging en bijzonder inspirerend! Echografie kent in het begin een heel steile leercurve. Vóór de eerste les weet je nog weinig en na een paar dagen ga je steeds meer herkennen en in beeld brengen. Jouw vertrouwen groeit met elke scan die je maakt.
Uit de praktijk blijkt dat huisartsen prima in staat zijn om na een goede opleiding en begeleiding de abdominale organen en musculoskeletale structuren op afwijkingen te beoordelen. Hiervoor geldt: oefening baart kunst. In Scandinavische landen is echografie zelfs al helemaal ingeburgerd in de huisartsenpraktijk en standaard onderdeel van de geneeskunde opleiding.1,2 En als zij het kunnen, dan kun jij het toch ook?
Afbeelding 2. Betrouwbaarheid van echografisch onderzoek in de huisartsenpraktijk.
10 redenen om te starten met echografie
Zou jij starten met echografie binnen jouw praktijk? In het ziekenhuis zijn ze daar toch veel beter in? Ja, in het ziekenhuis hebben ze de beste apparatuur en goed opgeleide professionals. Het voordeel dat jij als huisarts hebt, is dat je de kliniek direct aan het echobeeld koppelt. Anamnese, lichamelijk onderzoek en beeldvorming komen samen. Juist dat maakt de echo interessant voor de huisartsenpraktijk.
Je hebt ongetwijfeld een lijstje met redenen in je hoofd om wel of juist niet te starten met echografie. Er zijn veel redenen om het wél te doen! Die zijn er namelijk volop:
- Je verhoogt de kwaliteit van de geleverde zorg3,4
- Patiënten waarderen het wanneer je een echo maakt en hen geruststelt3,4
- Echografie zorgt voor minder en gerichter doorverwijzen naar tweedelijns zorg3,4
- Het is kostenbesparend voor de zorg3,4
- De zorgverzekeraar vergoedt het echo-onderzoek5
- Het gaat niet ten koste van het eigen risico van de patiënt
- Het stelt je in staat patiënten van collega-huisartsen te onderzoeken4
- Je onderscheidt jezelf op de arbeidsmarkt, bijvoorbeeld als waarnemend huisarts
- Het maakt echogeleide interventies mogelijk6
Genoeg argumenten om met echografie te starten dus. En dan is één van de belangrijkste argumenten nog niet eens genoemd; het is gewoon heel erg leuk en leerzaam om te doen. Het voedt jouw nieuwsgierigheid als arts. En het draagt direct bij aan betere zorg!
Sneller doorpakken
Door de inzet van echografie neem jij sneller de juiste beslissingen en verkort de doorlooptijd van een patiënt4. Binnen één consult krijgt jouw patiënt duidelijkheid. Weet je zeker dat er niks aan de hand is? Dan kan de patiënt met een gerust hart naar huis. Tref je een echografische afwijking die kan duiden op een serieuze pathologie? Dan stuur je iemand met een verslag van je bevindingen gericht door naar het ziekenhuis waar ze jouw patiënt verder onderzoeken.
Op die manier zorg je voor minder en gerichtere doorverwijzingen en verbetert de communicatie naar collega’s in de tweede lijn.3
Om een echografisch bekwame huisarts te worden en te blijven dien je tenminste 250 abdominale en/of obstetrische echografische onderzoeken tot de 12e week per 5 jaar uit te voeren.4 Dat komt neer op 1 á 2 onderzoeken per week. Als je bedenkt wat er op een gemiddeld spreekuur aan indicaties voor echografie voorbij komt, dan moet dat makkelijk haalbaar zijn (tabel 1).
Tabel 1. Indicatielijst voor echografie4,7
| Abdominaal | Musculoskeletaal |
| Maagontledigingsstoornis | Tendinopathieën |
| Buikpijn eci, niet acuut | Spier-peesruptuur |
| Lever: vergroting, galstuwing, tumoren, metastasen | Fasciopathie |
| Galblaas: stenen, stuwing | Bursitiden |
| Nieren: stenen, stuwing, cysten, tumoren | |
| Bijnieren: vergroting, tumoren | |
| Pancreas: stenen, stuwing, tumoren | |
| Aorta: aneurysmata | |
| Vergrote abdominale lymfeklieren | |
| Para-illiacale regio: vergrote lymfeklieren, afwijkingen in de ovaria | |
| Liezen: liesbreuk, vergrote lymfeklieren | |
| Uterus: positie IUD | |
| Darmen: ileus, IBS beeld | |
| Diepe veneuze trombose | |
| Lipoom | |
| Hartactie controleren van het ongeboren kind |
Echogeleide interventies uitvoeren
Echografie is niet alleen te gebruiken voor het stellen van een goede diagnose. Met echografie komen ook echogeleide interventies zoals het zetten van een injectie in beeld. De accuratesse van echogeleide injecties ligt significant hoger dan die van zogenaamde ‘landmark guided’ injecties.6 Denk bijvoorbeeld aan lastig te bereiken plekken als het AC-gewricht, een artrotisch kniegewricht met osteofytvorming of een Morton’s neuroom. Ook hier kun je jouw effectiviteit dus nog verhogen.
Wat heb je nodig om te starten met echografie?
Wat komt er allemaal bij kijken om te starten met echografie? Denk goed na over de volgende zaken:
Apparatuur. Een degelijk echo-apparaat is nodig om mooie beelden te maken en deze juist te kunnen interpreteren. Je hoeft hiervoor echt niet zo’n duur toestel aan te schaffen als waar ze in het ziekenhuis gebruik van maken. Voor het scannen van het abdomen heb je een convexe transducer nodig. Een lineaire transducer is geschikter voor musculoskeletale structuren en DVT (afb. 3). Maak dus de keuze of je 1 of beide aanschaft. Met een investering tussen de 20 en 30 duizend euro dek je de kosten voor apparatuur.
Afbeelding 3. Convexe en lineaire transducers.
De financiële investering is afhankelijk van enkele keuzes die je maakt. Kies je voor een instapmodel om eerst te kijken hoe het je bevalt? Pak je direct door en investeer je in een goed mid-range apparaat waarmee je ook voor anderen echo's gaat maken? Of heb je al een apparaat en ben je toe aan een upgrade?
Opleiding. De techniek van het scannen en het interpreteren van de beelden moet je leren. Dat kost tijd, dus gun jezelf die tijd ook. Je moet het apparaat leren hanteren en kennis opdoen van de normale en afwijkende (sono-)anatomie. Veel praktische oefening en begeleiding helpen daarbij. Om dit goed in de vingers te krijgen is oefenen op veel verschillende patiënten nodig. Ieder mens zit tenslotte anders in elkaar. NT-e en Malumido bieden een geaccrediteerde opleiding aan die bestaat uit 5 dagen. Daarnaast komen de docenten meerdere keren langs in jouw praktijk om samen patiënten te scannen. De opleiding is geaccrediteerd met 40 punten voor ABC1 en vergt een investering van €2.750.
Basisopleiding abdominale echografie
Beeldopslag en verzending van beelden. De beelden die je maakt, dienen veilig opgeslagen en gekoppeld te worden aan een patiëntendossier. Dat is met de meeste toestellen van tegenwoordig geen probleem. Ook moeten de beelden op een vertrouwelijke manier gedeeld kunnen worden. Hiervoor bestaan beveiligde systemen/apps die de privacy waarborgen
Vergoeding. Last but not least wil je ook loon naar werken krijgen natuurlijk. Een CHBB geregistreerde opleiding is een voorwaarde om te kunnen declareren bij de zorgverzekeraar. De opleiding van het NT-e en Malumido voldoet hieraan.
Wat levert het op?
Een zorgverzekeraar betaalt alleen als ze er zelf ook beter van wordt. Echografie in de eerste lijn is goedkoper en zorgt voor minder doorverwijzingen.4 Daar hebben ze dus wel oren naar. Daarom kent echografie een prestatievergoeding. Er is dus een tarief voor echografie.
De vergoeding voor het uitvoeren en interpreteren van abdominale echografie in de huisartsenpraktijk ter voorkoming van onnodige verwijzingen naar de tweede lijn bedraagt €46,25. Het beschikbaar stellen van het diagnostische materiaal en het verslag zijn onderdeel van de verwijzing.5
De volgende indicaties komen voor vergoeding in aanmerking:
- Aneurysmata van de aorta
- Tumoren en metastasen van de lever
- Stenen en stuwing van de galblaas
- Stuwing, concrementen, cysten en tumoren van de nieren
- Myomen, positie intra-uterine device (IUD) en endometriumdikte van de uterus
- Cysten van de ovaria
- Urineretentie en concrementen van de blaas
Het plaatsen van (echogeleide) therapeutische injecties is een verrichting die €32,09 oplevert. En gebruik je de dopplerfunctie op het echo-apparaat voor het opsporen van vaatvernauwingen? Dan wordt dit vergoed voor €31,46 per prestatie.5
Meer informatie over vergoedingen vind je op de site van de overheid.5
Met 3 patiënten in de week verdien je de kosten voor apparatuur en scholing al terug. Daarmee is echografie niet direct een kostenpost. Integendeel!
3 Patiënten per week leveren een omzet op van €582,75 per maand.
Stel, jij schaft een professioneel echografie apparaat aan inclusief een abdominale probe voor €25.000 en je volgt de abdominale echografie opleiding t.w.v. €2.750. Dan heb je het over een totale investering van €27.750. Dat is een grote investering, zowel in tijd (opleiding) als in geld.
Tabel 2. Netto kosten na fiscale aftrek.
*Bij topaftrek 49,5%, **KIA van 28%
Gelukkig stimuleert onze overheid investeringen door middel van fiscale voordelen zoals afschrijving en investeringsaftrek. De netto investering is hierdoor altijd lager. In dit voorbeeld is de netto investering €10.167,60. Dit is “slechts” €185 per maand. En dan is in dit voorbeeld de restwaarde van de apparatuur nog buiten de berekening gelaten.
Investeer in jouw kwaliteiten!
Echografie is niet alleen een investering in jouw kwaliteiten als huisarts. Het is een bijzondere bekwaamheid die voor een duidelijke positionering van het abdomen en/of het bewegingsapparaat zorgt. Dat geldt voor collega's binnen jouw praktijk en ook voor huisartsenpraktijken in de regio die patiënten naar jou kunnen sturen voor echografisch onderzoek. Je zet jezelf dus op de kaart met deze bijzondere bekwaamheid.
Ben je enthousiast geworden en wil je graag starten met echografie? Neem dan voor meer informatie over apparatuur of opleiding contact op met Henry van Panhuis op info@nt-e.nl of 06-13375866.
Echografie opleidingen voor huisartsen
Literatuurlijst
- Løkkegaard T, et al. Point-of-care ultrasound for general practitioners: a systematic needs assessment. Scand J Prim Health Care. 2020; 38(1): 3–11.
- Lindgaard K, et al. Validation of ultrasound examinations performed by general practitioners. Scand J Prim Health Care. 2017 Sep; 35(3): 256–261.
- Bemmel et al. Echo hoort ook in huisartspraktijk. Medisch Contact. 2010; 65 nr. 12.
- CHBB register echografie
- Prestatie- en tariefbeschikking huisartsenzorg
- Daniels E.W., et al. Existing Evidence on Ultrasound-Guided Injections in Sports Medicine. The Orthopaedic Journal of Sports Medicine. 2018
- NHG richtlijnen radiologische diagnostiek