Echografie? Dat is iets voor de fysiotherapeut!

Echografie? Dat is iets voor de fysiotherapeut!

Echografie wordt al jaren ingezet voor de diagnostiek van musculoskeletale aandoeningen. Van origine is het de radioloog die deze beelden maakt en beoordeelt. Dat is natuurlijk hartstikke mooi, maar wie is dé specialist op het gebied van beweging? En wie ziet patiënten vaak als eerste als het gaat om klachten aan het houdings- en bewegingsapparaat? Dat ben jij! Waarom zou je echografie dan niet aan jouw handelen toevoegen?

In dit blog lees je waarom echografie bij uitstek in het arsenaal van de fysiotherapeut thuishoort en wat echografie voor jouw therapeutisch handelen kan betekenen.

Blind vertrouwen in jouw fysiotherapeutisch onderzoek?

Vertrouw jij blind op jouw anamnese en lichamelijk onderzoek? Is dat wel altijd een goed idee? Niet elke patiënt laat zich namelijk even gemakkelijk onderzoeken. Zeker niet wanneer deze hevige (pijn)klachten heeft. Bovendien hebben veel onderzoekstechnieken en tests een lage betrouwbaarheid. En lang niet alle aandoeningen zijn via regulier fysiotherapeutisch onderzoek identificeerbaar. Het stellen van de juiste diagnose is dan lastig, zo niet onmogelijk. Een foutieve diagnose leidt tot het starten van verkeerde of suboptimale therapieën met veelal teleurstellend resultaten. Aanvullend onderzoek is dus gewenst.

Tot een aantal jaar geleden was echografie-apparatuur erg duur en daarmee haast onbereikbaar voor de reguliere particuliere praktijk. Maar vroeger was niet álles beter en tijden zijn veranderd.  

Inmiddels is de apparatuur betaalbaar, zijn er goede echografie-opleidingen voor alle niveaus en specialismen én is de rem eraf bij fysiotherapeuten om te starten met musculoskeletale echografie. Met alle positieve gevolgen voor hun patiënten en praktijk van dien. Maar daarover later meer.

Niet alleen voor diagnostiek

Echografie is in eerste instantie bedoeld om het diagnostisch proces te verbeteren en jouw vermoedens omtrent een lichamelijke klacht te bevestigen of ontkennen. Zo zijn veel van de pathologieën uit de dagelijkse fysiotherapiepraktijk zichtbaar te maken met echografie. Echo leidt regelmatig tot het aanpassen van het behandelplan doordat zaken aan het licht komen die anders onopgemerkt blijven. Goed om te weten is dat voor het maken van een echo geen contra-indicaties bestaan. Zelfs mensen met een pacemaker, implantaten, claustrofobie of zwangere vrouwen zijn zonder problemen te scannen. Dit in tegenstelling tot andere beeldvormende technieken. Met echografie kun je veel in kaart brengen, waaronder:

• Herstel belemmerende factoren
• Tendinopathieën
• Calcificaties
• Spierrupturen
• Ligamentletsels
• Bursitiden
• Haematomen
• (Bepaalde) fracturen
• Zenuwpathologie

Maar, echografie is er niet alléén voor diagnostische doeleinden. Het is ook in te zetten om bijvoorbeeld de voortgang van een behandeltraject te evalueren. Ook wordt echografie tegenwoordig steeds vaker therapeutisch gebruikt. Al dan niet in samenwerking met een arts worden echogeleide interventies uitgevoerd. Denk bijvoorbeeld aan injecteren, aspireren of het toepassen van percutane electrolyse. Dit is niet aan te raden zonder echo. Door de positie van de naald te controleren zorg je dat je precies daar uitkomt waar je zijn moet. Ook echografie inzetten als feedbacksysteem om aanspanningspatronen te trainen is een mogelijkheid.

Tot slot mag je de waarde van het gebruik van echografie voor jouw patiënten niet onderschatten. Zo stelt het echografisch onderzoek hen gerust wanneer er geen (ernstige) afwijkingen worden gevonden. Het helpt om hun probleem te begrijpen en beter met de klachten om te gaan. De therapietrouw neem toe wat in grote mate het effect van de behandeling bepaalt.

"Het bevestigen of uitsluiten van specifieke pathologie met echografie zorgt voor een specifieker behandelplan met grotere effectiviteit. Bijvoorbeeld het onderscheid tussen een Haglunds syndroom en een achilles tendinopathie is met echo zonder twijfel vast te stellen en zeer bepalend voor mijn behandelbeleid".

Kasper Kruijdenberg van Kruijdenberg centrum voor fysiotherapie en fysiofit

Jij kent jouw patiënt het beste

Het feit dat jíj als therapeut het echo-onderzoek uitvoert is een grote pré. Jij kent immers het verhaal van de patiënt, voert het lichamelijk onderzoek uit en moet met een plan van aanpak komen. Dat laatste is heel moeilijk als je niet weet wat jouw patiënt mankeert. Echografie biedt jou dan extra inzicht. Je kunt iemand dynamisch onderzoeken en zien wat er gebeurt tijdens een provocerende beweging (video 1). Of je kunt iemand met echografie bekijken die, om wat voor reden dan ook, minder gemakkelijk lichamelijk te onderzoeken is. In combinatie met de anamnese is zodoende toch een gefundeerde uitspraak te doen over de (mogelijke) oorzaak, ernst en eventuele herstelbelemmerende factoren (afb. 1). Maar dit zijn zeker niet de enige voordelen van echografie...

 Afbeelding 1. Links: partiële ruptuur van de achillespees. Rechts: gezonde achillespees

Nog meer voordelen

• Echografie is meteen inzetbaar bij het 1e consult en dient als nulmeting voor latere evaluaties. Het dwingt je tot gedetailleerde anatomische kennis en doorgronding van het samenspel van weefsels.
• Het echobeeld kan direct (digitaal) aan jouw patiënt meegegeven worden of gebruikt worden in de communicatie naar verwijzer/huisarts.
• Met wat ervaring is een compleet echografisch onderzoek in relatief korte tijd uit te voeren.
• Je kunt gemakkelijk en snel links-rechts vergelijken.
• De patiënt hoeft niet op de wachtlijst voor de afdeling radiologie, maar weet direct wat er aan de hand is.

VIDEO

Video 1. Dynamische opnames 

Echografist word je niet van de ene op de andere dag

Er gaan heel wat uren oefenen en studeren overheen voordat je jezelf een goede echografist kunt noemen. Het vergt inspanning om het echo-onderzoek gestructureerd en op vlotte wijze uit te voeren. Een vereiste is dan ook dat je met een flinke dosis enthousiasme aan het leerproces begint. Met een zorgvuldig uitgestippeld opleidingstraject en voldoende tijd zijn alle ingrediënten aanwezig om een goede echografist te worden.

Het kan echt! De vele honderden fysio’s die je voorgingen zijn hiervan het bewijs.

Hoe dat opleidingstraject eruit ziet, bepaal je helemaal zelf. Net als de mogelijkheden van echografie zijn de opleidingsmogelijkheden bij het Nt-e vrijwel eindeloos. Hier leer je alles wat nodig is om een goede echo te maken. Maar met alleen een mooi echobeeld ben je er nog niet. Het juist interpreteren van de beelden is geen sinecure. Wat is normaal en wat is afwijkend? Is deze afwijking de oorzaak van het probleem of slechts een “toevalsbevinding”? Heb ik te maken met een afwijking door een verkeerde scantechniek (artefact)? Wees gerust, er is geen reden tot paniek. Oefening baart ook hier kunst. Een kwestie van veel verschillende mensen met én zonder klachten scannen. Links met rechts vergelijken. Blijven luisteren naar je patiënt en de echobevindingen aan anamnese en lichamelijk onderzoek koppelen. Niet alles wat je ziet kán of móet je namelijk behandelen.

Je bent vrij om te kiezen in welke richting jij je wilt ontwikkelen. Richt jouw praktijk zich op klachten aan de onderste extremiteit of werk je juist in een handencentrum? De opleidingstrajecten zullen er totaal verschillend uitzien, maar het doel is in beide gevallen hetzelfde; jouw patiënten de best mogelijke zorg bieden! Ook na afronding van de opleiding helpen we jou daar bij. We snappen dat je in de praktijk nog behoefte hebt aan ondersteuning. Die bieden we o.a. in de vorm van de MSU mentorgroep op Facebook. Hier kun je altijd casussen en vragen voorleggen aan collega echografisten en echografiedocenten van het NT-e afb. 2). 

Afbeelding 2. Voorbeeld casus uit Fyzzio MSU mentorgroep op Facebook

Bekijk alle echografie opleidingen

Reacties zijn welkom!

Wil je je ervaringen delen? Of heb je nog vragen of opmerkingen? We zouden het erg leuk vinden als je hieronder een reactie achterlaat.

Literatuurlijst:

• Advances and utility of diagnostic ultrasound in musculoskeletal medicine. Lento et al. 2008
• Physiotherapists utilizing diagnostic ultrasound in shoulder clinics. How useful do patients find immediate feedback from the scan as part of the management of their problem? Lumsden et al. 2017
• The Top 10 Reasons Musculoskeletal Sonography Is an Important Complementary or Alternative Technique to MRI. Nazarian 2008