(Contra-)indicaties voor shockwave therapie
In deze modules staan we stil bij de indicaties en contra-indicaties voor het gebruik van shockwave therapie. Om te begrijpen maar shockwave therapie wel en niet voor gebruikt kan worden moet je weten wat de biologische effecten van shockwave therapie zijn. Deze effecten bestaan uit twee componenten.
Effecten van shockwave therapie
Ten eerste kan shockwave therapie zorgen voor defragmenteren van verkalkingen, nierstenen en andere verhardingen. Ten tweede zorgt behandeling met shockwave therapie voor een regeneratief proces in met name pees- en botcellen. Vooral het regeneratieve effect van shockwave therapie is voor de therapeut interessant.
De klinische effecten van shockwave therapie zijn goed onderzocht en hebben logischerwijs een duidelijke relatie met de biologische effecten. Uit onderzoek bij chronische tendinopathieën is gebleken dat shockwave op de korte termijn vooral voor pijndemping zorgt. Dit effect is redelijk maar niet persé beter dan het effect van andere interventies.
Echter bleek ook vooral dat shockwave therapie op de midden- en lange termijn voor regeneratie zorgt. En een daarmee samenhangende sterke toename in weefsel belastbaarheid. Hier zien we de unieke toegevoegde waarde van shockwave therapie in terug.
Op de midden- en lange termijn is shockwave een stuk effectiever in het terugdringen van klachten dan andere interventies, doordat de regeneratie zorgt voor een sterk toegenomen lokale belastbaarheid. Vanwege zijn regeneratieve werking is shockwave therapie bij uitstek geschikt voor het behandelen van aandoeningen waarbij degeneratie een grote rol speelt.
Shockwave indicaties
De eerste indicaties waar men aan denkt zijn tendinopathische klachten. De effectiviteit van shockwave therapie bij tendinopathieën is goed onderbouwd. Dit zijn dan ook klachten waarbij de pathologie hoofdzakelijk uit degeneratie bestaat.
Naast de tendinopathie zijn ook de regeneratieve effecten van shockwave therapie op huid - en botweefsel veel onderzocht en goed onderbouwd. Hoewel we dit als fysiotherapeut wat minder zien zijn degeneratieve huidproblematiek zoals littekens, necrotische wonden of botproblematiek zoals pseudo-artroses wel veel voorkomende shockwave indicaties.
Naast deze goed onderbouwde en bekende standaard indicaties is er in de afgelopen jaren ook veel onderzoek gedaan naar wat minder voor de hand liggende indicaties. Dit heeft geleid tot een aantal nieuwe indicaties waarbij het degeneratieve proces en de werking van shockwave minder bekend zijn, maar de klinische effecten op zowel de korte als op de middellange termijn wel veel belovend genoemd kunnen worden.
De belangrijkste indicaties in deze groep zijn spasticiteit bij kinderen met cerebrale parese, ouderen na een CVA, carpaal tunnelsyndroom, triggerpoints, bindweefselproblematiek zoals triggerfinger en dupuytren. Naar alle waarschijnlijkheid is de verklaring van het effect van shockwave therapie op deze indicaties te vinden in een combinatie van het defragmenterende effect en de regeneratie.
Naast de bekende en minder bekende indicaties waarbij de werking van shockwave therapie goed onderbouwd is zien we ook steeds meer experimenteel gebruik van shockwave bij andere klachten. Zo wordt er regelmatig geëxperimenteerd met artrose en frozen shoulders, maar ook bijvoorbeeld met groeigerelateerde aandoeningen. Dit zijn echter indicaties waarbij shockwave z'n waarde nog niet heeft bewezen en waarbij je dus ook vraagtekens kan zetten bij de werking. Met nieuw onderzoek zou je natuurlijk verandering in kunnen komen.
Interessante shockwave indicaties voor fysiotherapeuten
Als we dan inzoomen op indicaties die in het bijzonder voor de therapeut relevant zijn, dan komen vooral uit op chronische tendinopathieën. Je kunt bijvoorbeeld denken aan veel voorkomende klachten zoals hielspoor, tenniselleboog en jumpers knee. Ook calcificerende cufftendinopathieën, triggerpoints en MTSS behoren tot de shockwave indicaties.Voor alle indicaties op deze slide geldt dat er wetenschappelijke onderbouwing is voor de werking en effectiviteit van shockwave therapie.
Contra-indicaties van shockwave therapie
In de voorgaande dia's hebben we het gehad over de indicaties waar je shockwave therapie effectief voor kunt inzetten. Echter zijn er ook een aantal contra-indicaties voor het gebruik van shockwave therapie waar we het over moeten hebben.
Shockwave therapie is een veilige behandelmethoden zonder specifieke risico's. Uiteraard dien je patiënten te screenen en gelden reguliere rode vlaggen. Buiten dat zijn er een aantal contra-indicaties voor het gebruik van shockwave therapie die we in de literatuur met regelmaat zien terugkomen. Het gaat dan om behandeling van zwangere vrouwen, tumoren, osteomyelitis en open groeischijven. Daarnaast is ook behandeling van de regio van de longen gecontra-indiceerd. Al geldt dit wel alleen voor de gefocusseerde shockwave therapie. Door de intensiteit en hoge penetratiediepte zou je namelijk een klaplong kunnen veroorzaken.
Herstelbelemmerende factoren
Naast de absolute contra-indicaties zijn er nog een aantal herstelbelemmerende factoren specifiek voor shockwave therapie. We hebben het dan vooral over medicatie en co-morbiditeit. In het bijzonder van belang zijn corticosteroïdinjecties en ontstekingsremmende medicatie.
Een regeneratief proces kenmerkt zich door een ontstekingsfase die essentieel is voor het herstel. Wordt dit belemmerd door medicatie, dan zal het herstel onvoldoende optreden. Zodoende in shockwave niet geïndiceerd in de eerste zes weken na een injectie of tijdens het gebruik van actieve ontstekingsremmende medicatie.
Daarnaast is comorbiditeit van belang. Hoewel de veiligheid van shockwave niet in het geding is weten we wel dat bijvoorbeeld diabetes, centraal neurologische aandoeningen, systeemaandoeningen en auto-immuunziekten de effectiviteit van shockwave therapie behandelingen negatief kan beïnvloeden.
Soms is dit het gevolg van medicatie die de aandoening met zich meebrengt. In andere gevallen het gevolg van een verminderde herstelcapaciteit.
Conclusie
Je weet nu waar shockwave therapie wel en niet voor gebruikt kan worden. Echter, is shockwave therapie een moderne en innovatieve interventie waar veel onderzoek naar gedaan wordt en dus komen en regelmatig nieuwe indicaties bij.
Als je net begint met shockwave therapie kun je je als fysiotherapeut het beste richten op chronische tendinopathieën. Heb je echter al wat meer ervaring dan kun je ook wat meer gaan experimenteren. Houd hierbij wel altijd de bewezen biologische effecten van shockwave therapie goed in je achterhoofd.